1 dünya savaşı

I. Dünya Savaşı- 1914-1918 senelerinde Ingiltere, Rusya ve Fransanin yer aldigi îtilâf devletleriyle, aralarinda Osmanli Devletinin de bulundugu Almanya, Avusturya-Macaristan ve Bulgaristandan meydana gelen ittifak devletleri arasinda meydana gelen ve Harb-i umûmi diye de bilinen savas. 1789dâ meydana gelen Fransiz ihtilâli ve çeyrek yüzyil süren ihtilâl savaslari; on dokuzuncu yüzyil içinde bir takim siyâsî, ekonomik ve sosyal gelismelere sebeb oldu. Ihtilâlin ortaya çikardigi fikirler ve içtimaî müesseseler, devletlere oldugu kadar milletlerin davranislarina da yeni bir istikâmet verdi. Bu gelismeler devletler arasi münâsebetlerin de yeni bir çerçeve içinde olmasina yol açti. Liberalizm ve milliyetçilik hareketlerinin çikmasi, Italya ve Almanyanin birliklerini kurmasini sagladi. Almanya ve Italya, devletler arasi münâsebetlerde büyük devlet olarak yeralmak istediler. Bu hareketler, Avrupa da yeni bloklarin ortaya çikmasina ve bunlarin birbirleriyle çatismasina yol açti. Bloklar arasindaki gerginlik, karsilikli silahlanmalara sebeb oldu. Bu gelismeler, Balkanlarda milliyetçilik akimlarinin gelismesine ve Osmanli Devleti himayesindeki Balkan milletlerinin kaynasmasina sebeb oldu. Alman basbakani Bismarkin, Alman Imparatorlugunu kurmak için uyguladigi baris siyâseti,devletler arasindaki rekabeti arttirdi. On dokuzuncu asirda meydana gelen sanayilesme ve sömürgecilik faaliyetleri, diplomatik münâsebetlerin alaninin Avrupadan Afrika ve Uzakdogu Asyaya kaymasini sagladi. Almanyanin denizlerde ve sömürgelerde Ingiltere ile rekabete yönelmesi, dünyâ pazarlarini ele geçirmeye çalismasi ve askerî yönden güçlenmesi; diger devletler gibi Ingiltereyi de endiseye sevk etti. Nitekim Almanya, 1890dan sonra tâkib ettigi politika ile Güney dogu Avrupa ve ön Asyayi etkisi altina aldi. Afrika ve Uzakdoguda girisimlerde bulunmaya basladi. Böylece Almanya, Ingiltere için denizlerde güçlü bir râkib, Avrupada da dengeyi bozan bir güç hâline geldi. Bu da Ingiltere nin güvenligi, Hindistan yolu ve deniz asiri çikarlari yönünden çok tehlikeliydi. Almanyanin gücünün ve etkinliginin azaltilmasini isteyen ingiltere, Almanyayi ezmek için çesitli tedbirlere basvurdu. Fransa da, yâni basinda güçlü bir Almanyanin bulunmasindan endise ediyordu. 1870deh beri Almanyadan Alsace-Loreni ele geçirmek ve intikam almak istiyordu. Çikabilecek bir savasta müttefikleri ile birlikte Almanyayi parçalamanin hesabini yapiyordu. Rusya ise, bati sinirlarinda birgüç olarak beliren Almanyanin,, Dogu Avrupadaki panislavist emellerine set çekmesinden endise ediyordu. Bu sebeble Almanyayi yikarak ve ona dayanan Avusturya-Macaristan Imparatorlugunu parçalayarak bu tehlikeyi ortadan kaldirmak, bütün Slavlari Rus hâkimiyeti altina alabilmek gayesini güdüyordu. Ayrica, Ingilterenin karsi çikmasindan dolayi bir türlü alamadigi Istanbul ve bogazlari, Ingiltere ve Fransanin müttefiki olmasindan faydalanarak ele geçirmek ve sicak denizlere açilmak emelindeydi. Bütün bu gelismelerin hedefi olan Almanya ise, ekonomik ve siyâsî yönden dünyâda daha etkin hâle gelmek istiyordu, özellikle doguya dogru genislemek ve yeni pazarlar ele geçirmek emelindeydi. Avrupanin gittikçe güçten düsen devleti Avusturya-Macaristan Imparatorlugu ise, kendisine en büyük zararin panislavizmden gelecegini biliyordu. Rusyanin destegi ve kiskirtmasiyla harekete gecen, büyük iddialar pesinde kosan Sirbistani ortadan kaldirarak, doguya dogru genislemek ve Rus etkisini Balkanlardan uzaklastirmak istiyordu. Italya ise, Almanya ile ittifak içinde bulunmasina ragmen gizlice Fransa ile anlasmisti. Gayesi, Avusturyanin hâkimiyeti altinda kalan Italya topraklarini kurtararak, Akdeniz ve çevresinde yeni sömürgeler elde etmekti. Büyük devletlerin hepsi bir harbin çikmasinda kendi çikar ve emelleri açisindan fayda görmekte ve harbin çikmasi için zahirî sebebler aramaktaydilar. Avrupada Almanya, Avusturya-Macaristan ve Italyadan meydana gelen üçlü ittifak ve Ingiltere, Fransa ve Rusyadan meydana gelen üçlü îtilaf bloklarinin kurulmasi ve savas hazirliklarinin devam ettigi sirada Osmanli Devleti; ittihâdcilarin tesvik ve tahrikiyle girdigi Balkan harbinden maglûb çikmis, pek çok vatan topragini kaybetmis, düzenli ve disiplinli ordulari daginik, bitkin ve teçhîzâtsiz olup, perisan bir hâldeydi. Çikacak bir harbe girmeye maddî gücü ve tahammülü olmadigi gibi, böyle bir harbe girmeyi gerekli kilacak birsebeb de yoktu. 28 Temmuz 1914 günü Avusturya-Macaristan vel